Α π ό ψ ε ι ς | B l o g
Καβάφης κατά... λάθος και Φυσική με λάθος!
28.05.2012
28.05.2012
Εδώ και τρεις ημέρες υπάρχουν κάποιες σκέψεις που με βασανίζουν και αποφάσισα να τις μοιραστώ μαζί σας! Η βασική μου ιδέα έχει να κάνει με το ποίημα «Αυτοβιογραφία» του Τάσου Λειβαδίτη που δόθηκε ως παράλληλο του Καβάφη την προηγούμενη Παρασκευή στις Πανελλήνιες Εξετάσεις της Λογοτεχνίας Κατεύθυνσης.
Το ποίημα αυτό έχει τόσες πολλές θεματικές και μορφικές αναλογίες με το ποίημα του Παυλόπουλου «Αντικλείδια», ώστε έχω βάσιμες υποψίες ότι η αρχική επιλογή της εξεταστικής επιτροπής ήταν να δώσουν τον Παυλόπουλο ως βασικό κείμενο και όχι τον Καβάφη! Επιτρέψτε μου όμως να παρουσιάσω (ενδεικτικά) ορισμένες από τις αναλογίες των δύο ποιημάτων:
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται στην Ποίηση, για την ακρίβεια είναι ποιήματα για την Ποίηση.
- Και τα δύο ποιήματα γράφονται από έναν ποιητή που βρίσκεται στην ώριμη ηλικία του.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται στο παρελθόν της ποιητικής δημιουργίας.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται σε ένα υπέρτατο ιδανικό.
- Και τα δύο ποιήματα εκφράζουν μια αρνητική προοπτική για την επίτευξη του ποιητικού «τέλους».
- Και τα δύο ποιήματα αναδεικνύουν την προσωπική τραγικότητα του ποιητή.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται στην αυτοθυσία του ποιητή, προκειμένου να εκπληρώσει το ποιητικό του καθήκον.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται ρητά στο ανέφικτο του ποιητικού «τέλους».
- Και τα δύο ποιήματα εκφράζουν προσωπική πικρία για το ακατόρθωτο.
- Και τα δύο ποιήματα αποδίδονται στη διαχρονικότητα-αιωνιότητα.
- Και τα δύο ποιήματα εκφράζουν το προσωπικό βίωμα, του Παυλόπουλου βέβαια λιγότερο, του Λειβαδίτη περισσότερο.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται στην Ποίηση ως υπέρτατη πλατωνική Ιδέα.
- Και τα δύο ποιήματα παρουσιάζουν το ποιητικό χρέος.
- Και τα δύο ποιήματα έχουν αναφορές στην μοναχικότητα της ποιητικής δημιουργίας.
- Και τα δύο ποιήματα είναι γραμμένα στο ίδιο απλοϊκό ύφος και σε γλώσσα δημοτική.
- Και τα δύο ποιήματα παρουσιάζουν χαλαρή μετρική και στιχουργική.
- Και τα δύο ποιήματα αξιοποιούν την αλληγορία.
Μέσα σε πέντε λεπτά σχετικά πρόχειρης παρατήρησης ανακάλυψα δεκαεπτά (!) θεματικές και μορφικές αναλογίες ανάμεσα στον Παυλόπουλο και τον Λειβαδίτη! Αν το έψαχνα περισσότερο, πιθανότατα θα έβρισκα κι άλλες! Επέλεξα να μην αναφέρω τα τεκμήρια, για να μην κουράσω περισσότερο! Εξάλλου, ένας σχετικά μυημένος στην ποίηση μπορεί να διακρίνει τις ομοιότητες με μια προσεκτική ανάγνωση των ποιημάτων «Αντικλείδια» του Παυλόπουλου και «Αυτοβιογραφία» του Λειβαδίτη.
Και τώρα τίθεται το ερώτημα: μήπως τελικά οι εξεταστές είχαν σκοπό να δώσουν στους υποψηφίους τα «Αντικλείδια» του Παυλόπουλου και όχι τη... «Μελαγχολία» του Καβάφη; Διότι με τόσες θεματολογικές και μορφολογικές ομοιότητες μια τέτοια υπόθεση είναι κάτι παραπάνω από βάσιμη.
Με μια προσεκτική παρατήρηση των πρώτων (τεσσάρων) θεμάτων που δόθηκαν πριν το παράλληλο ποίημα εύκολα μπορεί κανείς να υποθέσει ότι οι εκφωνήσεις δεν υπήρξαν δα και προϊόν κάποιας ιδιαίτερης πνευματικής προσπάθειας!
Το πρώτο θέμα (Α1) έδιδε τρία γνωρίσματα του Καβάφη, για να τεκμηριωθούν. Από τα τρία γνωρίσματα αυτό της «πεζολογίας» ήταν τόσο γενικό που ο υποψήφιος θα μπορούσε να γράψει οτιδήποτε! Η δεύτερη εκφώνηση (Β1) ζητούσε το σχολιασμό του τίτλου, το πιο κλασικό θέμα για το συγκεκριμένο ποίημα. Η τρίτη εκφώνηση (Β2) ζητούσε τέσσερα εκφραστικά μέσα και την λειτουργία τους, ενώ το τέταρτο θέμα (Γ1) ζητούσε το σχολιασμό τριών στίχων του ποιήματος. Και τα δύο αυτά θέματα ήταν κάτι παραπάνω από αναμενόμενο και κοινότυπα.
Δεν θέλει δα και ιδιαίτερη προσπάθεια να φτιάξει ένας έμπειρος καθηγητής ένα τέτοιο διαγώνισμα! Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν μιλάμε για μια ολόκληρη εξεταστική επιτροπή γεμάτη από φιλολόγους της Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης! Επιτρέψτε μου να το δηλώσω με σαφήνεια, πως η κοινοτοπία και η απλουστευτικότητα των εκφωνήσεων δείχνει ότι τα θέματα αυτά κυριολεκτικά γράφτηκαν την… τελευταία στιγμή, αυτό που λέμε «θέματα στο πόδι»…
Θέλω να διαβεβαιώσω ότι δεν ήμουν ανάμεσα στην εξεταστική επιτροπή το πρωί της Παρασκευής, την ώρα που οι εξουσιοδοτημένοι φιλόλογοι του Υπουργείου συζητούσαν για τα θέματα της Λογοτεχνίας! Όμως, από την «ψυχοσύνθεση» (συγγνώμη για τον αδόκιμο όρο) των θεμάτων που δόθηκαν τελικά υποθέτω – και απλά υποθέτω – ότι η επιτροπή είχε αποφασίσει να δώσει τον Παυλόπουλο. Ίσως μάλιστα να συνέθεσε και τα θέματα και, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, κάτι φαίνεται ότι δεν πήγε καλά! Κάπου φαίνεται να κόλλησε η «δουλειά» και τελικά οι εξεταστές άλλαξαν το αρχικό κείμενο του Παυλόπουλου με το ποίημα του Καβάφη, που ήταν και μικρό, άρα δεν χρειάστηκε κάποιος ιδιαίτερος χρόνος για την αντιγραφή! Για τα θέματα η προσπάθεια ήταν ακόμα πιο εύκολη, όπως ανέφερα λίγο νωρίτερα.
Ειλικρινά τέτοιες σκέψεις κάνω εδώ και τρεις μέρες, όχι βέβαια γιατί θέλω να υποτιμήσω τη δουλειά που έγινε από τους εξεταστές. Ίσα-ίσα μάλιστα, θεωρώ ότι η αλλαγή της αρχικής επιλογής έγινε μάλλον συνειδητά με σκοπό το όφελος των εξεταζόμενων, καθώς, όπως αποδείχθηκε, οι εκφωνήσεις του Καβάφη υπήρξαν υπερβολικά σαφείς και βατές, ίσως περισσότερο βατές από τις όποιες εκφωνήσεις θα μπορούσαν να δοθούν στον Παυλόπουλο! Και ίσως αυτός να ήταν και ο λόγος της αλλαγής του ποιήματος… Άλλωστε, στη άσκηση του παράλληλου ζητούσαν μόλις τρεις ομοιότητες και δύο διαφορές! Δεν θυμάμαι ποτέ στο παρελθόν να έχει ξαναδοθεί παράλληλο κείμενο με αριθμημένα τα ζητούμενα στοιχεία. Είναι προφανές ότι η εξεταστική επιτροπή είχε απόλυτη συνείδηση ότι ο Λειβαδίτης ταίριαζε στον Καβάφη πολύ λιγότερο απ’ ό,τι ταίριαζε στον Παυλόπουλο και γι' αυτό έκαναν μια προσπάθεια να διευκολύνουν τους υποψηφίους!
Αυτή η προσπάθεια σαφώς και πιστώνεται στα θετικά της εξεταστικής επιτροπής! Οι άνθρωποι δεν είχαν καμία πρόθεση να μπερδέψουν ή να δυσκολέψουν τους υποψηφίους. Αντίθετα, έκαναν ό,τι μπορούσαν, για να τους διευκολύνουν. Στην «αντίπερα όχθη» οι εξεταστές της Θετικής Κατεύθυνσης έκαναν πάλι το θαύμα τους! Μετά το περσινό «κάζο» με τα θέματα των Μαθηματικών που δόθηκαν, αποσύρθηκαν και… ξαναδόθηκαν χωρίς καμία τροποποίηση, φέτος οι Φυσικοί έδωσαν θέμα που όχι μόνο δυσκόλεψε τους υποψηφίους, αλλά ούτε καν λυνόταν… Και δεν έφτανε η πρώτη αδικία, αλλά το Υπουργείο τελικά αποφάσισε να ακυρώσει το συγκεκριμένο θέμα, επιλέγοντας με τον τρόπο αυτό να… αδικήσει όλους τους υποψηφίους που το προσπάθησαν, το μισο-έλυσαν ή έστω αφιέρωσαν χρόνο σ’ αυτό το θέμα εις βάρος των άλλων θεμάτων.
Αντί επιλόγου, επιτρέψτε μου να διατυπώσω μια ικανοποίηση για τη δικαίωση μιας προσωπικής άποψης που, εδώ και χρόνια, παρουσιάζω στους μαθητές μου, κινδυνεύοντας μερικές φορές να γίνω… γραφικός: ο υποψήφιος της Θεωρητικής δεν έχει τίποτε να φοβάται από τα θέματα που αντιμετωπίζει! Μπορεί ενδεχομένως να φοβάται τον εαυτό του, ιδιαίτερα μάλιστα αν η μελέτη που έχει κάνει στη διάρκεια της χρονιάς δεν είναι επαρκής, αλλά από τα θέματα δεν έχει τίποτε να φοβάται! Όποιος είναι προετοιμασμένος και καλά διαβασμένος γράφει! Τόσο απλά! Όποιος δεν έχει προετοιμαστεί δεν γράφει! Αλλά και πάλι δεν του φταίνε ούτε τα θέματα ούτε οι εξεταστικές επιτροπές...
Το ποίημα αυτό έχει τόσες πολλές θεματικές και μορφικές αναλογίες με το ποίημα του Παυλόπουλου «Αντικλείδια», ώστε έχω βάσιμες υποψίες ότι η αρχική επιλογή της εξεταστικής επιτροπής ήταν να δώσουν τον Παυλόπουλο ως βασικό κείμενο και όχι τον Καβάφη! Επιτρέψτε μου όμως να παρουσιάσω (ενδεικτικά) ορισμένες από τις αναλογίες των δύο ποιημάτων:
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται στην Ποίηση, για την ακρίβεια είναι ποιήματα για την Ποίηση.
- Και τα δύο ποιήματα γράφονται από έναν ποιητή που βρίσκεται στην ώριμη ηλικία του.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται στο παρελθόν της ποιητικής δημιουργίας.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται σε ένα υπέρτατο ιδανικό.
- Και τα δύο ποιήματα εκφράζουν μια αρνητική προοπτική για την επίτευξη του ποιητικού «τέλους».
- Και τα δύο ποιήματα αναδεικνύουν την προσωπική τραγικότητα του ποιητή.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται στην αυτοθυσία του ποιητή, προκειμένου να εκπληρώσει το ποιητικό του καθήκον.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται ρητά στο ανέφικτο του ποιητικού «τέλους».
- Και τα δύο ποιήματα εκφράζουν προσωπική πικρία για το ακατόρθωτο.
- Και τα δύο ποιήματα αποδίδονται στη διαχρονικότητα-αιωνιότητα.
- Και τα δύο ποιήματα εκφράζουν το προσωπικό βίωμα, του Παυλόπουλου βέβαια λιγότερο, του Λειβαδίτη περισσότερο.
- Και τα δύο ποιήματα αναφέρονται στην Ποίηση ως υπέρτατη πλατωνική Ιδέα.
- Και τα δύο ποιήματα παρουσιάζουν το ποιητικό χρέος.
- Και τα δύο ποιήματα έχουν αναφορές στην μοναχικότητα της ποιητικής δημιουργίας.
- Και τα δύο ποιήματα είναι γραμμένα στο ίδιο απλοϊκό ύφος και σε γλώσσα δημοτική.
- Και τα δύο ποιήματα παρουσιάζουν χαλαρή μετρική και στιχουργική.
- Και τα δύο ποιήματα αξιοποιούν την αλληγορία.
Μέσα σε πέντε λεπτά σχετικά πρόχειρης παρατήρησης ανακάλυψα δεκαεπτά (!) θεματικές και μορφικές αναλογίες ανάμεσα στον Παυλόπουλο και τον Λειβαδίτη! Αν το έψαχνα περισσότερο, πιθανότατα θα έβρισκα κι άλλες! Επέλεξα να μην αναφέρω τα τεκμήρια, για να μην κουράσω περισσότερο! Εξάλλου, ένας σχετικά μυημένος στην ποίηση μπορεί να διακρίνει τις ομοιότητες με μια προσεκτική ανάγνωση των ποιημάτων «Αντικλείδια» του Παυλόπουλου και «Αυτοβιογραφία» του Λειβαδίτη.
Και τώρα τίθεται το ερώτημα: μήπως τελικά οι εξεταστές είχαν σκοπό να δώσουν στους υποψηφίους τα «Αντικλείδια» του Παυλόπουλου και όχι τη... «Μελαγχολία» του Καβάφη; Διότι με τόσες θεματολογικές και μορφολογικές ομοιότητες μια τέτοια υπόθεση είναι κάτι παραπάνω από βάσιμη.
Με μια προσεκτική παρατήρηση των πρώτων (τεσσάρων) θεμάτων που δόθηκαν πριν το παράλληλο ποίημα εύκολα μπορεί κανείς να υποθέσει ότι οι εκφωνήσεις δεν υπήρξαν δα και προϊόν κάποιας ιδιαίτερης πνευματικής προσπάθειας!
Το πρώτο θέμα (Α1) έδιδε τρία γνωρίσματα του Καβάφη, για να τεκμηριωθούν. Από τα τρία γνωρίσματα αυτό της «πεζολογίας» ήταν τόσο γενικό που ο υποψήφιος θα μπορούσε να γράψει οτιδήποτε! Η δεύτερη εκφώνηση (Β1) ζητούσε το σχολιασμό του τίτλου, το πιο κλασικό θέμα για το συγκεκριμένο ποίημα. Η τρίτη εκφώνηση (Β2) ζητούσε τέσσερα εκφραστικά μέσα και την λειτουργία τους, ενώ το τέταρτο θέμα (Γ1) ζητούσε το σχολιασμό τριών στίχων του ποιήματος. Και τα δύο αυτά θέματα ήταν κάτι παραπάνω από αναμενόμενο και κοινότυπα.
Δεν θέλει δα και ιδιαίτερη προσπάθεια να φτιάξει ένας έμπειρος καθηγητής ένα τέτοιο διαγώνισμα! Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν μιλάμε για μια ολόκληρη εξεταστική επιτροπή γεμάτη από φιλολόγους της Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης! Επιτρέψτε μου να το δηλώσω με σαφήνεια, πως η κοινοτοπία και η απλουστευτικότητα των εκφωνήσεων δείχνει ότι τα θέματα αυτά κυριολεκτικά γράφτηκαν την… τελευταία στιγμή, αυτό που λέμε «θέματα στο πόδι»…
Θέλω να διαβεβαιώσω ότι δεν ήμουν ανάμεσα στην εξεταστική επιτροπή το πρωί της Παρασκευής, την ώρα που οι εξουσιοδοτημένοι φιλόλογοι του Υπουργείου συζητούσαν για τα θέματα της Λογοτεχνίας! Όμως, από την «ψυχοσύνθεση» (συγγνώμη για τον αδόκιμο όρο) των θεμάτων που δόθηκαν τελικά υποθέτω – και απλά υποθέτω – ότι η επιτροπή είχε αποφασίσει να δώσει τον Παυλόπουλο. Ίσως μάλιστα να συνέθεσε και τα θέματα και, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, κάτι φαίνεται ότι δεν πήγε καλά! Κάπου φαίνεται να κόλλησε η «δουλειά» και τελικά οι εξεταστές άλλαξαν το αρχικό κείμενο του Παυλόπουλου με το ποίημα του Καβάφη, που ήταν και μικρό, άρα δεν χρειάστηκε κάποιος ιδιαίτερος χρόνος για την αντιγραφή! Για τα θέματα η προσπάθεια ήταν ακόμα πιο εύκολη, όπως ανέφερα λίγο νωρίτερα.
Ειλικρινά τέτοιες σκέψεις κάνω εδώ και τρεις μέρες, όχι βέβαια γιατί θέλω να υποτιμήσω τη δουλειά που έγινε από τους εξεταστές. Ίσα-ίσα μάλιστα, θεωρώ ότι η αλλαγή της αρχικής επιλογής έγινε μάλλον συνειδητά με σκοπό το όφελος των εξεταζόμενων, καθώς, όπως αποδείχθηκε, οι εκφωνήσεις του Καβάφη υπήρξαν υπερβολικά σαφείς και βατές, ίσως περισσότερο βατές από τις όποιες εκφωνήσεις θα μπορούσαν να δοθούν στον Παυλόπουλο! Και ίσως αυτός να ήταν και ο λόγος της αλλαγής του ποιήματος… Άλλωστε, στη άσκηση του παράλληλου ζητούσαν μόλις τρεις ομοιότητες και δύο διαφορές! Δεν θυμάμαι ποτέ στο παρελθόν να έχει ξαναδοθεί παράλληλο κείμενο με αριθμημένα τα ζητούμενα στοιχεία. Είναι προφανές ότι η εξεταστική επιτροπή είχε απόλυτη συνείδηση ότι ο Λειβαδίτης ταίριαζε στον Καβάφη πολύ λιγότερο απ’ ό,τι ταίριαζε στον Παυλόπουλο και γι' αυτό έκαναν μια προσπάθεια να διευκολύνουν τους υποψηφίους!
Αυτή η προσπάθεια σαφώς και πιστώνεται στα θετικά της εξεταστικής επιτροπής! Οι άνθρωποι δεν είχαν καμία πρόθεση να μπερδέψουν ή να δυσκολέψουν τους υποψηφίους. Αντίθετα, έκαναν ό,τι μπορούσαν, για να τους διευκολύνουν. Στην «αντίπερα όχθη» οι εξεταστές της Θετικής Κατεύθυνσης έκαναν πάλι το θαύμα τους! Μετά το περσινό «κάζο» με τα θέματα των Μαθηματικών που δόθηκαν, αποσύρθηκαν και… ξαναδόθηκαν χωρίς καμία τροποποίηση, φέτος οι Φυσικοί έδωσαν θέμα που όχι μόνο δυσκόλεψε τους υποψηφίους, αλλά ούτε καν λυνόταν… Και δεν έφτανε η πρώτη αδικία, αλλά το Υπουργείο τελικά αποφάσισε να ακυρώσει το συγκεκριμένο θέμα, επιλέγοντας με τον τρόπο αυτό να… αδικήσει όλους τους υποψηφίους που το προσπάθησαν, το μισο-έλυσαν ή έστω αφιέρωσαν χρόνο σ’ αυτό το θέμα εις βάρος των άλλων θεμάτων.
Αντί επιλόγου, επιτρέψτε μου να διατυπώσω μια ικανοποίηση για τη δικαίωση μιας προσωπικής άποψης που, εδώ και χρόνια, παρουσιάζω στους μαθητές μου, κινδυνεύοντας μερικές φορές να γίνω… γραφικός: ο υποψήφιος της Θεωρητικής δεν έχει τίποτε να φοβάται από τα θέματα που αντιμετωπίζει! Μπορεί ενδεχομένως να φοβάται τον εαυτό του, ιδιαίτερα μάλιστα αν η μελέτη που έχει κάνει στη διάρκεια της χρονιάς δεν είναι επαρκής, αλλά από τα θέματα δεν έχει τίποτε να φοβάται! Όποιος είναι προετοιμασμένος και καλά διαβασμένος γράφει! Τόσο απλά! Όποιος δεν έχει προετοιμαστεί δεν γράφει! Αλλά και πάλι δεν του φταίνε ούτε τα θέματα ούτε οι εξεταστικές επιτροπές...
